Gazeteciler ve dijital içerik üreticileri için en ciddi sorunların başında Türkiye’de arşivlerin erişilebilir olmaması geliyor.
90’lı yıllara ait yayın kayıtları çok az. 90’ları bir kenara bırakalım, 2010’lara kadar olan zamanı kapsayan haber içeriklerini dahi bulmak imkansıza yakın. TRT gibi en ciddi arşive sahip olması gereken bir kurum, arşivinin bir kısmını 2017’de açtı. Çoğu zaman bir vakitler izlediğimiz yakın tarihli video içeriklerinin dahi kalktığına tanık olabiliyoruz.
Gazeteler arasında kurumsal olarak arşivini açanlar Milliyet ve Cumhuriyet. Özellikle Milliyet bu konuda gerçekten başarılı.
Artık mikro film, dia gibi nispeten eski teknolojiler dahi dijital ortama sorunsuz olarak aktarılmaktadır. Bu konuda gazetecilerin özellikle bulut tabanlı teknojilerinin teknik avantajlarından yararlanması ve adapte olması şarttır.
Verilere iyi bakıp sahip çıkmak biraz zaman ve para gerektirir, ancak yeri doldurulamaz haber çalışmalarının kaybı daha yüksek bir maliyete neden olabilir.
Tutarlılık, dijital koruma için temel bir ilkedir. Arşivcilerin, klasörleri nasıl etiketleyeceğiniz veya dosyalarınızı ne sıklıkla yedekleyeceğiniz konusunda kesin bir formülü yoktur. Bunun yerine, size mantıklı gelen bir sistem oluşturmanızı öneririm. Olası hukuki sorunlarda sağlam bir arşiv hayat kurtarır.
Öte yandan ulusal güvenlik düzeyinde arşivleme, tüm malzemelerin internete hiç bağlanmamış bilgisayarlarda depolanmasını, belirli malzemelerin imha edilmesini ve hatta fiziksel güvenlik önlemleri içerebilecek protokollere sıkı sıkıya bağlı kalmamızı gerektirir.
Projeleriniz için basit ve tutarlı bir adlandırma protokolü oluşturun. Bir tarih, yayının adı ve bazı açıklayıcı metin: “202107_GITN_Dijital”, basit ve anlaşılır bir dosya adlandırma kuralına bir örnektir.
Her proje için bu kuralı izleyerek bir klasör oluşturun ve ilgili dosyaları bu klasöre yedekleyin. Bu temel düzenleme yöntemiyle zaman kazanabilirsiniz.
Düz metin olarak arayamayacağınız ve genellikle bilgisayarınız, kameranız veya ses kaydediciniz tarafından oluşturulan genel dosya adlarına sahip ekran görüntüleri, fotoğraflar, ses ve video gibi dijital materyalleri bir düzende klasörlerde depolamak önemlidir.
İddialarınızı destekleyen veri ve belgelerden oluşan ayrı bir “önemliler” klasörü oluşturmanız özellikle önerilir. Daha sonraki bir tarihte, topladığınız bazı dosyaları silmeye veya bahar temizliği yapmaya karar verirseniz, imha edilme riski bulunan önemli materyallerin açık bir kaydını tutmak, herhangi birinin bulgularınıza itiraz etmesi durumunda sizi koruyacaktır.
Dosyalarınızı Yedekleyin ve Ardından Tekrar Yedekleyin
Çok sayıda kopya güvenliği artırır. Dijital dosyalar kolayca kopyalanabildiğinden, veri kaybı durumunda size yardımcı olabilecek birden çok kopyaya sahip olmak avantajlıdır. En az bir kopyayı mutlaka farklı bir fiziksel konuma kaydedin.
Örneğin, bilgisayarınızın dosyalarını taşınabilir bir sabit sürücüye yedeklemek harika bir ilk adımdır ancak hem bilgisayarı hem de yedekleme sürücüsünü masanızda tutmayı seçerseniz ve masanızın üzerindeki tavan sızıntı yaparsa, dosyalarınızı buluta da yedeklemediyseniz, verilerinizi kaybedersiniz.
Tersine, bulut yedeklemenize yapılan bir yükleme düzgün çalışmıyorsa, bir sabit sürücüye kaydetmediğiniz sürece yine verileriniz kaybedebilirsiniz. Bulut sürücüler avantajlıdır ancak burada da dikkatli seçimler yapmak önemli.
Fiziksel diskler daha sempatik geliyorsa bir kopyasını evde, bir kopyasını da ofiste saklayın ya da ekstra güvenlik için farklı bir şehir veya ülkedeki bir arkadaşınıza postayla gönderin, böylece bir kasırga veya polis baskını gibi bir durumda verileriniz kaybolmaz.
Arşivleme için bir bütçeniz varsa, temelde bir dizi bağlantılı sabit sürücüden oluşan bir RAID dizisini tercih edebilirsiniz. RAID sürücüleri, verileri yedekli olarak depolar; diğer bir deyişle, dizideki bir sürücü arızalanırsa veriler güvende kalır. Projenizin herhangi bir hassasiyet düzeyi varsa, sürücünüzü güvenli bir parola ile mutlaka şifreleyin.
Sonuç olarak, hiçbir kişi veya kuruluşun yaratıcı çalışmanızı korumak zorunda olmadığını unutmayın. Haber içeriklerinizin bir kaydını istiyorsanız, en yakın zamanda harekete geçmeniz gerekir ve bir gazeteci olarak, arşivlemeye mesai ayırabilmek son derece önemlidir.
